Omwille van het relatief koude klimaat is België niet meteen een hotspot voor slangen. Ons land telt amper drie inheemse soorten: de Ringslang, Adder en Gladde slang. Met de succesvolle voortplanting van de exotische Taiwanese rattenslang in Hasselt lijkt het erop dat een vierde slangensoort zich hier zou kunnen vestigen.
Naast onze inheemse slangensoorten zijn er in Vlaanderen ook heel wat populaire terrariumdieren, die nu en dan weten te ontsnappen. Elke zomer worden exotische slangen gemeld in woonwijken en natuurgebieden. Ook dieren die in een opwelling werden gekocht, worden regelmatig gedumpt in de vrije natuur. Omdat het doorgaans gaat over erg kleine aantallen, leidt dit bijna nooit tot vestiging van populaties. Ondanks het feit dat slangen maanden zonder eten kunnen, hebben ze de grootste moeite om voldoende voedsel te vinden, ontbreken soortgenoten om zich succesvol voort te planten en overleven slechts weinig van deze koudbloedige dieren onze winters.
Anders is het wanneer een exotische soort uit een vergelijkbare klimaatzone in grotere aantallen wordt geïntroduceerd. Een voorbeeld van zo’n succesvolle introductie is de Esculaapslang die, na introductie op twee locaties in Groot-Brittanië, (één in Central London, één in Colwyn Bay te Wales) een dertigtal jaar geleden, nog steeds weet stand te houden. In Nederland heeft de Russische rattenslang zich gevestigd. Een kleine populatie overleeft al bijna 20 jaar in Drenthe. Midden jaren 90 van vorige eeuw werden in een ecologische tuin in Eelde verschillende exemplaren losgelaten. De huidige omvang van de populatie is onduidelijk, maar het lijkt om aanzienlijke aantallen te gaan. Ondanks het feit dat de meeste individuen worden gevonden in de buurt van de oorspronkelijke uitzetplek lijkt de slangensoort haar leefgebied ook uit te breiden. De impact op de inheemse biodiversiteit van de rattenslang lijkt op dit moment nog beperkt en zeer lokaal.
De vondst van een Taiwanese rattenslang in 2006 in Hasselt viel in eerste instantie onder de noemer “ontsnapt exemplaar”. Deze rattenslang kan gemiddeld 1,5 tot 2,5 meter lang worden en is een veel voorkomende wurgslang in Taiwan. Omwille van haar mooie tekening en kleuren is ze een veel voorkomend reptiel in de dierenhandel.
Op 9 jaar tijd werd door het Natuurhulpcentrum van Opglabbeek al 18 keer een Taiwanese rattenslang opgehaald in Kuringen in Hasselt. De meeste exemplaren werden gevonden in een straal van 500 meter rond een bekende Limburgse terrariumzaak. In 2014 werd er op de Kuringersteenweg zelfs een Taiwanese rattenslang in een slaapkamer op de eerste verdieping gevonden. De slang was via het terras van het appartement binnengeglipt.
Voor 2015 staat de teller al op zes: drie werden er onder de kabelgoten van de spoorwegbedding gevonden door spoorwegarbeiders, drie anderen kropen tussen de huizen van een aangelegde nieuwe woonwijk, net ten westen van deze spoorlijn. Ook in 2010 werd door spoorwegarbeiders al melding gemaakt van slangen op dezelfde spoorlijn. Vermoedelijk hadden ook deze meldingen betrekking op rattenslangen.
Hoeveel stuks in het verleden zijn ontsnapt of moedwillig werden losgelaten, is niet geweten. Er werd aangenomen dat de soort zich in ons klimaat niet kon voortplanten en dat het ‘probleem’ zich na enkele winters wel vanzelf zou oplossen. Het was dus even schrikken toen er vorige week een juveniel exemplaar tussen de huizen kroop. De Taiwanese rattenslang weet zich dus wel degelijk voor te planten in België. Waarschijnlijk vinden de dieren op en in de spoorwegbedding voldoende warmte en voedsel om het toch langere tijd in het koelere Vlaanderen uit te houden.
Reden tot paniek is niet direct nodig. De Taiwanese rattenslang is een niet giftige wurgslang. In het wild eet deze slang ratten, muizen, kleinere vogels, hagedissen en padden. Toch zal het voor de lokale inwoners en spoorwegarbeiders wel even schrikken zijn wanneer er weer een 1 tot 2 meter lang, sissend dier voor de deur ligt of van onder de kabelgoten te voorschijn komt. Alle gevonden dieren, op het juveniel na, hadden een lengte van 1 meter 20.
Of we uiteindelijk ook in België met een zichzelf in stand houdende populatie Taiwanese rattenslangen zullen opgezadeld zitten, zal de toekomst en verder onderzoek moeten uitwijzen. Alle gevangen dieren werden overgebracht naar het Natuurhulpcentrum in Opglabbeek, dat zorgt voor een nieuwe opvangplek.
Het verhaal van ontsnapte reptielen is niet nieuw. In dierenopvangcentra hebben ze hun handen vol met het opvangen en herplaatsen van ontsnapte dieren. De Taiwanese rattenslangen hebben momenteel een plek gevonden, maar momenteel wachten in Opglabbeek een bultkrokodil, een dwergkaaiman, een baardagaam, een rattenslang, een koningspython, een tapijtpython en een Boa constrictor op opvang. Probleem is dat er voorlopig geen wettelijk kader is dat duidelijk maakt welke reptielen men mag houden als huisdieren en welke niet. Een positieflijst met een exclusieve opsomming van alle dieren die gehouden kunnen worden als huisdier (naar analogie met de positieflijst voor zoogdieren) zou alvast een belangrijke stap zijn om het probleem te verhelpen.
Tekst: Michiel Aerts, Opvangcentrum Opglabbeek & Peter Engelen, Natuurpunt